Op de koffie bij... Irene König

“Seks is een taboe, er wordt niet over gepraat”

(Irene drinkt het liefst cappuccino) Irene König werkte 30 jaar lang op woongroepen en logeerhuizen op de Amerpoort. Ze verzorgde daarnaast opleidingen, trainingen en intervisies en was enkele jaren werkzaam bij het meldpunt seksueel misbruik. Sinds zes jaar gaat Irene als zelfstandig ondernemer door het leven en geeft ze diverse trainingen bij vele organisaties. We gingen bij haar op de koffie en vroegen haar naar bijzondere werk.

Irene König: "Als wij ons bewust zijn van hoe kwetsbaar wij onze cliënten maken door het vele aanraken, dan gaat het misbruikpercentage naar beneden, daar ben ik echt van overtuigd."

Wat is je drijfveer?
"Tijdens mijn werk op de logeerhuizen bij de tieners gingen mijn ogen open. Er waren geen regels over wat wel en niet mocht. Niemand sprak er graag over, niet met de ouders maar ook de begeleiding onderling niet. Seks was een taboe.Ik ben toen trainingen gaan geven over seksualiteit en intimiteit. Het viel mij op dat iedereen worstelde met dezelfde vragen. Wanneer ga je het er over hebben, wat vertel je dan en hoe? Mensen denken aan seksuele voorlichting vooral aan echte seks. Maar het schort aan de basis, hoe ga je om met intimiteit, je gevoelens en grenzen van jezelf en een ander. Grenzeloos gedrag was tijdens mijn werk bij het meldpunt het meest voorkomende probleem. Mijn praktijkervaring wilde ik omzetten tot iets tastbaars. Ik wilde een product ontwikkelen dat alle onderwerpen op een luchtige manier bespreekbaar maakt en wat aansluit bij de belevingswereld van de cliënten*. Met afbeeldingen waarmee ze zich kunnen identificeren."

*We spreken met Irene af om het woord cliënt te gebruiken voor mensen met een verstandelijke beperking.

Dat werd een kwartetspel. Wat is de bedoeling van het spel? "Het kwartet bestaat uit 29 thema's. De plaatjes zijn zo opgebouwd dat de schroom om over het onderwerp te praten snel verdwijnt. Je kunt dingen altijd met een omweg zeggen. Bijvoorbeeld: 'mag ik van jou de jongen in de groene onderbroek' in plaats van 'de jongen die masturbeert'. Het spel heeft een wedstrijdelement en is lichtvoetig. De begeleider of ouder kan het kwartet afstemmen op de interesses van de cliënt. Het is een methode om op een laagdrempelige manier over verschillende onderwerpen te praten. Daarnaast is het een goed middel om de kennis te testen."

Wat zijn de reacties op het kwartet? "De reacties zijn heel positief. Cliënten spelen het spel graag, omdat er een wedstrijdelement in zit. Het is makkelijk te pakken en even te spelen. De tekeningen spreken ze erg aan en zijn soms humoristisch. Ook krijgen we veel goede reacties op het ontbreken van tekst."

Zou het spel ook een hulpmiddel kunnen zijn voor ouders om met hun kind over seksualiteit te praten? En heb je tips? "Het spel kan worden gebruikt door ouders, in de jeugdzorg en het reguliere onderwijs. Mijn advies is: kijk wat op dit moment bij je kind past en stel uit de 29 thema's je eigen kwartet samen. Je kind weerbaar maken, is ontzettend belangrijk. Blijf, zeker in begin, daarom bij de onderwerpen die gaan over grenzen en gevoelens. Als je kind bijvoorbeeld een mobieltje krijgt, dan voeg je social media toe. Maar bedenk wel dat het voor je kind een spel is. Als je ieder plaatje gaat bespreken, verlies je het spelelement en is het voor je kind minder aantrekkelijk."

Wat is nog meer een aandachtspunt? "De knuffelcultuur is heel groot in de gehandicaptenzorg. Het vele knuffelen maakt een cliënt afhankelijk en minder weerbaar. De grenzen van zijn persoonlijke ruimte worden steeds aangetast. Natuurlijk zijn er situaties denkbaar dat aanraken belangrijk is, maar dan moet dat in het zorgplan worden opgenomen. In het leven van een cliënt komen 900 tot 2000 hulpverleners voorbij. Dat er gedurende je leven zoveel mensen op je schoot gaan zitten of je omhelzen daar moet je toch niet aan denken! Daarom moeten we bewust omgaan met aanraken met altijd de vraag in het achterhoofd: 'Wie help ik ermee?' Als wij ons bewust zijn hoe kwetsbaar wij onze cliënten maken door het vele aanraken, dan gaat het misbruikpercentage naar beneden, daar ben ik echt van overtuigd.

Voor mij is de hermeneutische cirkel een goed hulpmiddel om te bepalen welke aanrakingen passend zijn bij het ontwikkelingsniveau."

Naast wie zou je in het vliegtuig willen zitten en waarom? "Martin van Rijn, Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ik hoop dan wel op een lange vlucht! Ik wil duidelijk maken dat het percentage seksueel misbruik veel te hoog is. Als er geld gaat naar preventie, kan er veel leed voorkomen worden en dat is een enorme kostenbesparing. Ik ben mij er wel van bewust dat het een onderwerp is dat constante aandacht nodig heeft."

Is er iemand, die zich ook inzet voor de doelgroep, aan wie je het stokje door wilt geven? "Judith Kreijne van Edusex. Zij is een vakvrouw op het gebied van seksualiteit en verstandelijke beperking."

Meer informatie over het kwartet van Irene König en bestellen: http://kompazirenekonig.nl/mag-ik-van-jou.

Boekentips van Irene

1. Praten over seks (Begeleidersboek en werkmap) – Paulien van Doorn en Anja Janssen
2. Vrienden en vrijers – Edubooks
3. Moeders met een missie – Chiel Egberts
4. Driehoekskunde - Chiel Egberts